Vaterpolisti Miloš Ćuk i Radoslav Filipović i košarkaš Nikola Milutinov trojica su Novosađana koji su se sa nedavno završenih Olimpijskih igara u Parizu zajedno sa ostalih 113 sportista-učesnika iz Srbije, vratili ovenčani zlatom, odnosno bronzom. Njihov uspeh deo je celokupnog uspeha novosadskih sportista, učesnika na prethodnim igrama.
Dok su oči sveta bile uprte u takmičenja na aktuelnim Olimpijskim igrama, posle kojih je usledio slavljenički doček naših olimpijskih pobednika, ne treba zaboraviti činjenicu da ovi uspesi nisu samonikli.
Manje je poznata gotovo neverovatna činjenica iz sportske istorije sa krajnjeg severa naše zemlje koja govori da su tamo postojale Olimpijske palićke igre pre onih svetskih, kao i volja pojedinaca da sport dobije dimenziju više. Teško je danas poverovati da bi neko mogao uložiti sav svoj novac, vreme i entuzijazam u svoju strast, u vreme kada sport u ovim krajevima nije bio ništa više od lova, jahanja i mačevanja, veština rezervisanih za imućne i aristokratiju.
Olimpijske palićke igre (foto: Olimpijski muzej Srbije)
U doba kada fizička kultura nije smatrana pametno utrošenim vremenom, upravo to je učinio plemeniti Lajoš Vermeš, ne čekavši da se Olimpijske igre obnove, već ih sam pokreće na Paliću 26. avgusta 1880.godine.
Lajoš Vermeš (foto: Politika)
Sa bratom Nandorom i rođakom Belom osnovao je Subotičko gimnastičko društvo i organizovali su palićke igre, čak 16 godina pre prvih olimpijskih igara modernog doba 1896. godine u Atini. Poznato je da je Vermeš bio nadahnut olimpijskim igrama, što dokazuju i discipline koje je izabrao, tako da ovu sportsku manifestaciju nazivamo Palićkim sportskim igrama. Takođe je, po uzoru na antičke igre, uvršten pentatlon u kojem su se takmičili u bacanju koplja, trčanju, bacanju diska, skoku u dalj i rvanju polugoli, opremljeni šlemovima, kopljima, kratkim mačem i štitom. Pobednici su, po uzoru na antičke prethodnike, dobijali vence isprepletene od dračevog granja.
Olimpijske palićke igre (foto: Olimpijski muzej Srbije)
Takmičenje je uskoro postalo međunarodno, sportisti su dolazili rado na Palić, tako da je ova sportska manifestacija dobila na značaju. Čak su i termine bečkih i budimpeštanskih takmičenja podešavali prema Palićkim igrama koje su se održavale 34 godine, sve do početka Prvog svetskog rata. Lajoš Vermeš je ostavio legat koji može da se prati sve do današnjih dana. Đuro Stantić, sportista iz Subotice koji je često učestvovao na palićkim igrama je doneo prvo olimpijsko odličje na ove prostore iz Atine 1906.godine u disciplini brzog hodanja na 3000 metara. Njegov trener Nikola Matković takođe je bio šampion. Vermešov učenik Gustav Šimoković svoje znanje preneo je svetskom prvaku u rvanju Sretenu Damjanoviću koji je kasnije bio trener Davora Štefaneka koji je 2006. godine osvojio zlato na Olimpijadi u Rio de Žaneiru.
Novosadski sportisti takođe su imali značajnog udela na Olimpijskim igrama. U istraživanju objavljenom u svojoj knjizi „Novosadski olimpijci“ u izdanju Asocijacije sportskih veterana Dobrivoje Antonić iscrpno i detaljno iznosi podatke o učešću novosadskih sportista na prethodnim Olimpijskim igrama do Tokija. Prenostimo najzanimljivije podatke koji u najboljem svetlu prikazuju učešće Novosađana na najvećoj globalnoj manifestaciji u čast sporta.
Olimpijske igre su najveća, najatraktivnija i najpoznatija svetska sportska manifestacija koja svake četiri godine zaokuplja pažnju čovečanstva. Ne samo da su sportski, već i poslovni i medijski događaj za zemlju domaćina i za nacije koje učestvuju. Olimpijski krugovi kao simbol povezivanja kontinenata i nacija karike su koje drže čovečanstvo na okupu i ujedno su jedan od najprepoznatljivijih simbola na svetu. Istoričari igara kažu da su Olimpijske igre počele pre oko 3500 godina, a prve zabeležene održane su 776.godine pre nove ere. Za njihovo vreme prekidana su neprijateljstva kako bi se viteški proverila ljudska snaga i uvek su bile predmet želje da se u njima učestvuje.
Na prvim modernim igrama održanim u njihovoj postojbini Atini 1896. prisustvovao je srpski kralj Aleksandar Obrenović i njegov ađutant, kasnije slavni vojvoda Živojin Mišić, ali bez učešća sportskih predstavnika Srbije.
Prve moderne Olimpijske igre (foto: Vikipedija)
Sticajem istorijskih okolnosti i promenama granica, Novosađani su predstavljali sedam država. Jedni su svoj sportski vrhunac dostigli u Novom Sadu i iz novosadskih klubova otišli na Igre, drugi su počeli svoj uspon u gradu, ali su na Igre otišli iz drugih gradova, a treći su došli u Novi Sad pre ili posle Igara. Grad je imao i šestoro sportista invalida, učesnika na Paraolimpijskim igrama koji su osvojili 17 medalja: pet zlatnih, pet srebrnih i pet bronzanih.
Na prvim modernim igrama učestvovao je bivši novosadski gimnazijalac Momčilo Tapavica. Nastupao je za Ugarsku u rvanju i dizanju tegova, a osvojio je bronzanu medalju u tenisu. Na narednih deset Olimpijskih igara nije bilo nijednog novosadskog sportiste. Tek na 11. Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. godine, za tadašnju Jugoslaviju nastupao je atletičar i skakač u vis Jaša Bakov, kasnije učitelj mnogih sportskih generacija u Novom Sadu.
Jaša Bakov (foto: Vikipedija)
Na 14. Igrama u Londonu 1948. godine učestvovala je prva Novosađanka i prva koja je na Igre otišla iz novosadskog kluba, atletičarka Julija Matej. Od prvog učesnika Tapavice do Olimpijade u Rio de Žaneiru 2016. broj sportista koji su vezani za Novi Sad iznosi 121. Oni su imali 184 nastupa, jer je jedan broj učestvovao na više igara. Njih 46 osvojilo je 61 medalju: 21 zlatnu, 11 srebrnih i 29 bronzanih. Rekorder po nastupima je atletičar Dragutin Topić sa šest učestvovanja, te strelac Nemanja Mirosavljev sa nastupom manje. Najuspešniji olimpijac je Duško Pijetlović sa tri medalje, jednom zlatnom i dve bronzane.
Prva zlata osvojili su fudbaleri, reprezentativac Jugoslavije Novak Roganović i Silvester Takač 1960. godine u Rimu. Prve srebrne medalje kao reprezentativci u fudbalu doneli su Vujadin Boškov i Zdravko Rajkov sa 15. Olimpijade u Helsinkiju 1952. godine, kada su učestvovali i Novosađani koji su nastupali kao članovi klubova iz drugih gradova: bokser Stevan Redli iz Partizana i atletičar Milan Milakov iz Crvene zvezde.
Osim fudbalera koji su prvi osvajači olimpijskih odličja 50-ih i 60-ih godina prošlog veka, u drugim kolektivnim sportovima sa loptom nije bilo Novosađana, osim košarkašice Jasmine Perazić koja je bila članica selekcije u Moskvi 1980. kada su osvojile bronzu, ujedno i prvu medalju za žensku košarku.
Jasmina Perazić (foto: KSS)
Najbrojnija novosadska olimpijska porodica su Kačari, bokseri braća Tadija i Slobodan, te sinovac, fudbaler Gojko koji je nastupao za reprezentaciju na Olimpijskim igrama u Pekingu 2008. Proglašen za najboljeg boksera Srbije u 20. veku, Tadija je olimpijski vicešampion u Montrealu 1976. godine, dok je Slobodan naš jedini bokser koji je osvojio zlatnu olimpijski medalju i titulu svetskog profesionalnog prvaka u verziji IBF.
Najtrofejnija novosadska olimpijska porodica su Pijetlovići, odnosno braća Duško i Gojko koji su podarili pet olimpijskih medalja, dve zlatne i tri bronze, a najtrofejnija su i kada su u pitanju domaća i međunarodna takmičenja.
Duško i Gojko Pijetlović (foto: IG)
Možda jedini slučaj u istoriji novosadskog sportista na Olimpijskim igrama jesu otac i kći, veslači Dragan i Iva Obradović. Dragan je nastupao na 22. Olimpijskim igrama u Moskvi 1980. godine i zauzeo šesto mesto u skulčetvercu. Najbolja srpska veslačica Iva je 28 godina kasnije veslala na 29. Olimpijskim igrama u Pekingu 2008. godine i zauzela jedanaesto mesto u disciplini skif.
Iva Obradović (foto: Politika)
Novi Sad je i sam svrstan u olimpijske gradove. 1990. godine ovde je održana 29. Šahovska olimpijada u Sportskom i poslovnom centru Vojvodina, građenom specijalno za tu priliku.
Autor: Nada Zorić